اوغوز تی وی:محمدامین رسولزاده شخصیت بزرگ اجتماعی ـ سیاسی، خدمات ارزندهای در خصوص تحقق آرمان استقلال ملت آزربایجان، احیای ساختار دولت ملی برپایه سابقه تاریخی کشورداری آزربایجان و گسترش وسیع اندیشه استقلال ملی داشته است. از جمله های معروف وی “آزادی برای تمامی انسانهای دنیا استقلال برای تمامی ملتهای دنیا”” پرچمی که یکبار برافراشته شد، دیگر فرود نخواهد آمد!” است.
سال ۱۹۱۷، محمدامین رسولزاده به عنوان نماینده مجلس از آزربایجان و ترکستان به پارلمان امپراتوری روسیه تزار راه یافته بود. در روز ۲۶ می ۱۹۱۸ (۴ خرداد ۱۲۹۷)، شورای قفقاز جنوبی در نتیجه اختلافات موجود میان فراکسیونهای داخلی آن منحل گردید. در روز ۲۷ می، شورای ملی آزربایجان متشکل از اعضای احزاب مختلف حاضر در فراکسیون مسلمان شورای مذکور تشکیل گردید. محمدامین رسولزاده با کسب اکثریت آراء به عنوان رئیس شورای ملی برگزیده شد.در این سالها اولین تئوری آزربایجان یکپارچه بعد از تجزیه آزربایجان به میان آورده شد و نقشه آزربایجان یکپارچه بعد از سالها جدائی کشیده شد .
در روز ۲۸ می ۱۹۱۸ (۶ خرداد ۱۲۹۷)،به همت ؛ محمد امین رسولزاده و روشنفکرانی که از دور سوی آراز گرد هم آمده بودند تمامی رادیوها و روزنامههای کشورهای جهان، خبر اعلام استقلال ملی تورکان آزربایجان را به جهانیان مخابره نمودند. شخصیتهای اجتماعی همچون فتحعلیخان خویسکی، نصیب بییوسفبیلی، حسن بیآقایف،علیمردان بیتوپچوباشوف، ممدیوسف جعفروف، خلیل بیخاصممدوف و در راس آنها محمدامین رسولزاده با تاسیس جمهوری خلق آزربایجان، آزادی را به ملت تورک آزربایجان ارمغان آوردند. در روز ۲۸ می ۱۹۱۸، اجلاس شورای ملی آذربایجان به ریاست حسن بیآقایف در محل اقامتگاه جانشین سابق قفقاز در تفلیس برگزار گردید و پس از مذاکرات طولانی بیانیه استقلال جمهوری ملی آزربایجان تصویب گردید. اولین نخست وزیر این کابینه فتحعلی خان خویی (خوسکی) از شهرخوی آزربایجان جنوبی بود که با اکثریت با رای مردم انتخاب شدو دولت جمهوری دموکراتیک آزربایجان به ریاست فتحعلیخان خویسکی تشکیل گردید.
در روز ۲۸ می ۱۹۱۸ (۶ خرداد ۱۲۹۷)، تمامی ایستگاههای رادیویی و روزنامههای کشورهای جهان، خبر اعلام استقلال آزربایجان را به جهانیان مخابره نمودند. بدین ترتیب ملت آزربایجان نه تنها در میان تورکان، بلکه در میان تمامی ملتهای مسلمان جهان شرق برای اولین بار حکومت جمهوری تشکیل داد.
صرفنظر از عمر ۲۳ ماهه این حکومت، اقدامات بسیار مهمی در دوره جمهوری خلق آزربایجان انجام یافت. از آن جمله، اولین پارلمان دموکراتیک در جهان تورک مسلمان شکل گرفت، آزادیها و حقوق دموکراتیک افراد تامین گردید و برای اولین بار در مشرقزمین به زنان نیز همانند مردان حق رای داده شد. در نتیجه تلاشها و اقدامات محمدامین رسولزاده، “دانشگاه دولتی باکو” در سال ۱۹۱۹ تاسیس گردید و وی در این دانشگاه به تدریس”تاریخ ادبیات عثمانی” پرداخت.
پس از اشغال ۲۷ آوریل ۱۹۲۰، محمدامین رسولزاده دستگیر شده و به مسکو انتقال یافت. مدتی در آنجا ماند و سپس به توصیه حزب مساوات به لنینگراد و از آنجا به فنلاند رفته و سپس وارد خاک تورکیه شد. این شخصیت بزرگ اجتماعی ـ سیاسی آزربایجان ضمن پایبندی به راه، هدف و ایدئولوژی خویش تا پایان عمر، فعالیتهای ادبی و سیاسی ـ انتشاراتی خود را در تورکیه، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی ادامه داد.
محمدامین رسولزاده به منظور رهایی از تعقیبهای اعمالشده از سوی اصول اداری تزار در اوایل قرن بیستم، مدتی در ایران زیسته است. روزنامههای “ایران نو” و “آحاد” که سردبیری آنها را برعهده داشته است، داستان کوتاه “بیر خان (یک خان)” که به زندگی او در تبریز پرداخته است و کتابهای”تنقید فرقه اعتدالیون” نشر شده در تهران و “سعادت بشر” نشر شده در اردبیل، جایگاه ویژهای در زندگی ادبی ـ انتشاراتی وی دارند.
محمدامین رسولزاده در ساعت بیست و دو و پنجاه دقیقه شب ۶ مارس ۱۹۵۵ در کلینیک دانشکده پزشکی دانشگاه آنکارا با ۳ بار سردادن ندای “آذربایجان، آذربایجان، آذربایجان!” به دیار باقی شتافت و در قبرستان عصری آنکارا به خاک سپرده شد.